afb. J.G. van Ravenswaay
Als we twee foto's vergelijken die op dezelfde plaats zijn gemaakt maar tientallen jaren na elkaar, kunnen we duidelijk verschillen en overeenkomsten zien. De laatste decennia is er veel veranderd in de binnenstad: veel gesloopt, veel gerestaureerd, veel nieuw gebouwd. Dikwijls wordt dan gedacht dat dit ten koste gaat van het groen, van de bomen en planten. Soms is dit niet het geval. Ruim honderd jaar geleden werd de wijk Het zand aangelegd. Een ruim vier meter hoger ophoging van de voormalige polder Boschveld. Het resultaat was een enorme zandvlakte die bij een stevige wind al leidde tot 'zandstormen'. Geen wonder dat deze stadsuitbreiding, die oorspronkelijk 'De Nieuwe Werken' heette, haar bijnaam kreeg. Langzamerhand werd Het zand volgebouwd. Een plukje huizen hier, een losse woning daar, hele blokken elders. Met grote gebouwen ook, zoals het station en de markante Leonarduskerk. Hoog torende dit kerkgebouw boven de omgeving uit en bepaalde het beeld van de wijk, van de inwijding in 1905 tot de sloop in 1973. Eén van de verbindingen tussen de oude stad en de nieuwe wijk vormde de draaibrug, zo genoemd naar het specifieke manier van openen: de brug draaide om haar middelpunt om zo schepen een kans te geven aan te leggen aan de Buitenhaven. Want als er 's winters hoog water was, werd de Binnenhaven met een sluisdeur afgesloten en moest er aan de Buitenhaven geladen en gelost worden. Deze draaibrug was speciaal aangelegd voor de stoomtram, die op deze wijze gemakkelijk naar de nieuwe stadswijk kon komen. Voor deze tram waren ook andere bijzondere voorzieningen nodig: een extra bruggetje naast de boombrug over de Binnenhaven en een speciaal weggetje om de grote draai te kunnen maken tussen de Binnenhaven en de draaibrug. deze tramweg liep ook dwars door een plantsoentje aan het Oliemolenbastion. Inmiddels is de tram verdwenen en ook de kerk. Het speciale tracé voor de tram is opgenomen in het groen van een parkje. Alleen auto's hebben een deel van het groen opgeëist om naar de bij de huizen staande garages te komen. De draaibrug is gerestaureerd en vormt nog steeds een verbindingsschakel tussen stadsdelen. Alleen wordt de brug nog maar weinig geopend. Wat vooral opvalt tussen beide foto's is het vele groen. Honderd jaar geleden werden op de Dommeloevers kleine bomen geplant. Nu bijna een eeuw later, zijn deze uitgegroeid tot forse bomen die een eigen karakteristiek geven aan deze Brabantse rivier. Een groene oase met een brede waterstroom. Prachtig om van te genieten vanaf een van de Dommelbruggen. |
1977 |
RedactieBastion OliemolenBouwbedrijf Van Eijkelenburg Architectengroep Sigmond ('s-Hertogenbosch 1977) |
|
1995 |
Peter J.C. VerhagenRestauratie Bastion Oliemolen. InleidingKringNieuws 3 (1995) 12-13 |
|
1995 |
RedactieRestauratie bastion OliemolenGemeente 's-Hertogenbosch, Stadsbedrijven, Ingenieursbureau Openbare Werken 1995 |
|
1995 |
Piet VervoortRestauratie Bastion OliemolenReflex 6 (1995) 22 |
|
1998 |
Henny MolhuysenVerdwenen stadsbeelden : Soms won 'het groen' het in de Bossche binnenstadBrabants dagblad dinsdag 7 juli 1998 (foto) |
C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 108, 112, 142, 143, 205, 207, 208, 209, 229
Henk Henkes, Van den Raethuys tot Stadhuis (2016) 50
Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 71, 174